Jakie funkcje ma spełnić zastrzeżenie w kontrakcie kary umownej?

Niejednokrotnie strony umowy aby zabezpieczyć swoje interesy w jej treści uwzględniają dodatkowe zastrzeżenie umowne jakim jest kara umowna. Kara umowna to sankcja, jaką strony umowy mogą w niej zawrzeć, na wypadek naruszenia zasad jej wykonania. W razie  niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika kara umowna umożliwia dochodzenie od niego przez wierzyciela określonej sumy pieniężnej.

Jakie są funkcje kary umownej i dlaczego strony decydują się na jej umieszczenie w kontrakcie?

Funkcja odszkodowawcza

Inaczej zwana kompensacyjną, funkcja odszkodowawcza odnosi się do samej natury kary umownej, stanowiącej tzw. zryczałtowane odszkodowanie. Istotą tej funkcji pozostaje zrekompensować wierzycielowi wszystkie uszczerbki związane z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy przez dłużnika. Karę umowną nazywa się w kontekście tej funkcji „surogatem odszkodowania” co należy rozumieć w ten sposób, iż strony przy zawarciu umowy określają z góry wysokość należnego wierzycielowi odszkodowania na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika i kara umowna skompensuje wszystkie negatywne dla wierzyciela konsekwencje wynikające ze stanu naruszenia zobowiązania. Funkcja ta ma znaczenie diametralne. Istnieje bowiem część poglądów opowiadająca się za tym iż w sytuacji braku wystąpienia szkody, wierzycielowi kara umowna nie należy się, choćby ziściły się umowne przesłanki do jej naliczenia. Inni twierdzą, że w braku powstania szkody kara taka może zostać naliczona, ale zmiarkowana (obniżona).

Funkcja stymulacyjna

Jej zadaniem pozostaje umocnienie więzi między stronami kontraktu i zmobilizowanie dłużnika do prawidłowego wykonywania zobowiązania Kara umowna służy prewencyjnej ochronie interesu prawnego wierzyciela. Ta funkcja będzie dostrzegalna szczególni w sytuacji, gdy kara umowna zastrzeżona zostanie w bardzo dużej wysokości w stosunku do szkody, jaką mógłby ponieść wierzyciel na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. W sytuacji bowiem zastrzeżenia takiej kary umownej, dłużnik niejako „z góry” założyć może iż zostanie obciążony dodatkowym kosztem swojego nielojalnego zachowania względem kontrahenta. Chcąc więc tego kosztu uniknąć, z pewnością starał się będzie wykonać zobowiązanie i zrobić to w sposób prawidłowy. Innymi słowy, kara umowna będzie formą psychicznego nacisku na dłużnika do prawidłowego zachowania się względem kontrahenta.

Funkcja represyjna

Powiązana z wcześniej wymienioną funkcją stymulacyjną, funkcja represyjna ma  za zadanie ukarać dłużnika za niezgodne z kontraktem zachowanie. Kara umowna stanowi sankcję za naruszenie obowiązku obligacyjnego. Niejednokrotnie sankcja ta będzie znaczącą uciążliwością dla dłużnika, albowiem już w umowie strony mogą zastrzec karę umowną w wysokości znaczącej, nawet w sytuacji nieponiesienia przez wierzyciela szkody bądź też poniesienia jej w niewielkich rozmiarach. W określonych jednak sytuacjach dłużnikowi przysługiwać będzie prawo miarkowania kary umownej, gdy ta pozostawać będzie rażąco wygórowana.

Przed zastosowaniem w kontrakcie instytucji kary umownej zawsze zaleca się skonsultowanie się z prawnikiem lub ekspertem w dziedzinie prawa umów, aby upewnić się, że jest ona odpowiednia i zgodna z prawem oraz możliwe będzie późniejsze jej dochodzenie przed sądem.