Odwołanie umowy darowizny

Umowa darowizny jest rodzajem umowy cywilnoprawnej. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się nieodpłatnie przekazać obdarowanemu składnik majątku lub sumę pieniędzy.

W ramach tej umowy dochodzi więc do przysporzenia majątkowego po stronie obdarowanego bez ekwiwalentu. Zasady sporządzania umowy darowizny, w tym również obowiązki co do formy umowy i sposobu jej wykonania są jasno określone w Kodeksie cywilnym. Tam też znajdziemy informację w jakich sytuacjach umowę tę można odwołać.

Odwołanie darowizny niewykonanej

Przesłanki odwołania darowizny jeszcze niewykonanej są łagodniejsze niż przesłanki odwołania darowizny, która została wykonana.

Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

W przypadku zatem, gdy określony stan majątkowy darczyńcy istniał w chwili zawierania umowy darowizny i obiektywnie nie uległ zmianie po jej zawarciu, darczyńca nie może odwołać darowizny z uwagi na fakt, iż po zawarciu umowy darowizny zaczął subiektywnie oceniać swoją sytuację majątkową jako gorszą. Kryteria oceny czy faktycznie doszło do pogorszenia sytuacji majątkowej darczyńcy nie wykluczają jednak możliwości uwzględniania w znacznym stopniu zindywidualizowanych potrzeb darczyńcy.

Do odwołania takiej darowizny dochodzi przez złożenie oświadczenia woli przez darczyńcę wobec obdarowanego. Oświadczenie woli o odwołaniu darowizny powinno być złożone na piśmie.

W przypadku, gdy świadczenie nie zostało w ogóle spełnione, odwołanie darowizny skutkuje upadkiem obowiązku jego spełnienia, a gdy zostało spełnione w części, podlega zwrotowi na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu.

Odwołanie darowizny wykonanej

Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Rażąca niewdzięczność, będąca przesłanką warunkującą możliwość odwołania wykonanej darowizny, jest klauzulą generalną. Oznacza to, że nie ma sztywnych ram określonych zachowań uznawanych za przejaw rażącej niewdzięczności i każda sprawa winna być rozpoznawana indywidualnie. Niemniej, w doktrynie prawa można wyodrębnić katalog sytuacji, które zasadniczo będą obrazować zaistnienie tej przesłanki. Rażąca niewdzięczność może się przejawiać zarówno przez działania, jak i zaniechania obdarowanego. Przykładem rażącej niewdzięczności mogą być fakt popełnienia przestępstwa przeciwko darczyńcy lub jego bliskim, pozostawienia darczyńcy bez koniecznej pomocy, pomimo istnienia zobowiązania do alimentacji w pierwszej kolejności na podstawie przepisów, przypisywanie darczyńcy wobec osób trzecich postępowania godzącego w jego dobre imię (tzw. obmawianie).  Sądy wskazują, że zachowanie obdarowanego „musi cechować znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej” Z drugiej strony sam np. fakt zawiedzionych oczekiwań darczyńcy co do należytego zajmowania się przez obdarowanego przedmiotem darowizny nie uzasadnia wedle orzeczeń sądów odwołania umowy.

W każdym przypadku, jeśli istnieje potrzeba odwołania darowizny, zaleca się skonsultowanie się z prawnikiem specjalizującym się w prawie cywilnym. Pozwoli to bowiem uniknąć przegrania postępowania w sytuacji, gdy przesłanki do jej odwołania faktycznie nie nastąpiły.

• Czy darczyńca może odwołać darowiznę, która jeszcze nie została wykonana?

  Tak, darczyńca może odwołać niewykonaną darowiznę, jeśli po zawarciu umowy jego sytuacja majątkowa ulegnie pogorszeniu do tego stopnia, że wykonanie darowizny naraziłoby go na uszczerbek w utrzymaniu lub uniemożliwiło wypełnianie obowiązków alimentacyjnych.

• W jakich sytuacjach możliwe jest odwołanie darowizny już wykonanej?

  Darowizna wykonana może zostać odwołana, jeśli obdarowany dopuścił się wobec darczyńcy rażącej niewdzięczności, np. popełnił przestępstwo przeciwko niemu, porzucił go bez pomocy lub działał na jego szkodę. Każdy przypadek oceniany jest indywidualnie przez sąd.

• Jak prawidłowo odwołać darowiznę?

  Odwołanie darowizny powinno nastąpić poprzez pisemne oświadczenie darczyńcy skierowane do obdarowanego. W przypadku częściowo wykonanej darowizny, obdarowany może być zobowiązany do zwrotu świadczenia na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu.